Cuda jesiennego nieba

M1, Mgławica Krab w Byku – pozostałość po supernowej z 1054 roku (zarejestrowanej w chińskich kronikach i w rysunkach naskalnych).

Każdy (lub prawie każdy) lubi oglądać zdjęcia galaktyk, mgławic czy gromad gwiazd (otwartych – jak Plejady – lub kulistych – jak M13 w Herkulesie). Galaktyka Andromedy – M31 – jest najdalszym obiektem widocznym gołym okiem jaki znamy (ponad 2 miliony lat świetlnych – a 1 rok świetlny to ponad 9 bilionów kilometrów). Przykładem mgławicy jest choćby M42 w mieczu Oriona czy M57 w Lutni.

Czytaj dalej

Powakacyjne meteo-notki, październik 2022

Jedno z pierwszych zdjęć z „Webba” – Jowisz w podczerwieni, z zorzą i Wlelką (,powiedzmy, że czerwoną) Plamą na pd. Credit: NASA, ESA, CSA, Jupiter ERS Team; image processing by Judy Schmidt.

Pierwsza wiadomość jest trochę kosmiczna: na Jowiszu odnotowano zorze i temperatury atmosfery o 400 stopni wyższe niż się spodziewano – około 700 stopni Celsjusza. Nowe obserwacje starym Hubble’m (nie mówiąc już o JWST – James Webb Space Telescope – patrz obok) potwierdzają ale jeszcze nie rozwiązują problemu niedoboru energii słonecznej na Jowiszu i pozostałych planetach olbrzymach. Problem ten polega na tym, że gazowe olbrzymy są dużo dalej od Słońca niż Ziemia a nie są wcale takie zimne (jak nam się wydawało, że powinny).

Czytaj dalej

„Astro-notki” ukazały się drukiem!

Przednia okładka „Astro-notek”. Projekt: Szymon Baron. Grafika: Katarzyna Saternus.

Po roku starań korektorsko-wydawniczych, wysiłkiem kilku osób (głównie Szymona Barona z PTT Bielsko-Biała który podjął się korekty i składu a także Kasi Saternus z Koła Oświęcim której projektu jest okładka) „Astro-notki” ukazały się w formie drukowanej.

Książkę zamierzam rozprowadzać na Walnym Zjeździe PTT, internetową sprzedaż prowadzi Wydawnictwo „Attyka” w Krakowie i Księgarnia Akademicka przy ul. św. Anny.

Czytaj dalej

O anatomii Wielkiego Wybuchu oraz o sondach Voyager-1 i Voyager-2.

Ostatnimi czasy coś, co wydawało sie niemożliwą do wydarcia tajemnicą kuchni Pana Boga – czyli przebieg Wielkiego Wybuchu – staje się pomału coraz bardziej rozbite na kolejne, poddające się naszemu rozumieniu, etapy.

Kolejne etapy ewolucji wczesnego Wszechświata: Początek, inflacja, Wielki Wybuch, era rekombinacji i czas formowania się pierwszych gwiazd i galaktyk. Źródło: Andrea Danti.

Naukowcy zgadzają się co do tego, że Wszechświat powstał około 13.8 mld lat temu. Jak powstał? To już inna sprawa. Szacuje się, że w ciągu jednej trylionowej sekundy Wszechświat przebył fazę tzw. inflacji – napęczniał o czynnik rzędu oktyliona (10^26 razy).

Czytaj dalej

Jej portret – astro-notki o czarnej dziurze w M87

Cień czarnej dziury rzucany na otaczającą ją gorącą materię (dysk). Foto: EHT.

Cień czarnej dziury rzucany na otaczającą ją gorącą materię (dysk). Foto: EHT.

Podobnie jak z falami grawitacyjnymi 2 lata temu, stało się. Zobaczyliśmy jako ludzkość “cień” czarnej dziury. A tak naprawdę, rejon z którego nie ucieknie nawet światło – prędkość ucieczki z potencjału grawitacyjnego przekracza prędkość światła co sprawia, że nawet fotony są uwięzione w tym polu.

Czytaj dalej

Świąteczne astro-notki 2018 czyli powrót do życia na Ziemi

Lokalne bąble wymiecionego gazu jako efekt możliwej nieodległej eksplozji supernowej (lub kilku). S&T

Lokalne bąble wymiecionego gazu jako efekt możliwej nieodległej eksplozji supernowej (lub kilku). S&T

Można by rzec – gdzie szukać życia, jak nie na Ziemi? Nawet nasza macierzysta planeta kryje w sobie jeszcze nieodkryte tajemnice. Jedną z nich są organizmy lubiące niesprzyjające warunki, zdawałoby się – uniemożliwiające przetrwanie życia na dłużej. Nazywamy je ekstremofilami – przepadającymi za skrajnymi temperaturami, nieprzyjazną biochemią, ekspozycją na promieniowanie czy wysokie ciśnienie.

Czytaj dalej

Astro-notki za grudzień 2018 czyli o sondzie New Horizons

Położenie Voyagerów w stosunku do heliopauzy. Wizja artystyczna, NASA-JPL.

Położenie Voyagerów w stosunku do heliopauzy. Wizja artystyczna, NASA-JPL.

Państwo pamiętają przelot sondy New Horizons przez układ Plutona i jego księżyców – Charona i kilku mniejszych (Nixa, Hydry, Kerberosa i malutkiego Styxa)? Było to w 2015 roku i pośrednio uwolnił on pisanie cyklu astro-notek. Teraz pora na kolejną odsłonę misji. Ma nią być przelot w dniu 1 stycznia 2019 roku obok planetoidy MU69, nazwanej Ultima Thule. Oznacza to mniej więcej „koniec osiągalnego świata“. Taką tabliczkę pamiętam też z pobliża norweskiego NordKapp’u. Tam oznaczał rubieże kontynentalnej Europy natomiast tu – początek Pasa Kuipera, czyli peryferyjnych okolic Układu Słonecznego (przynajmniej takiego jakim go znamy współcześnie). Melomani wspomną piosenkę Grzegorza Turnaua pod tym samym tytułem.

Czytaj dalej

Astro-notki dla ludzi gór za jesień 2018 czyli o precyzji w astronomii

Krajobraz hipotetycznej planety okrążającej Gwiazdę Barnarda. Źródło "Science Daily".

Krajobraz hipotetycznej planety okrążającej Gwiazdę Barnarda. Źródło „Science Daily”.

Pewnie myślisz, Czytelniku, czy to nie jakieś masło maślane. I trochę nim jest – astronomia, w szczególności teleskopy astronomiczne, słyną z tego że są precyzyjne. Anglicy mówią state of the art – dzieło sztuki, precyzji i techniki ludzkiej. Unaocznieniu precyzji jaką władają instrumenty astronomiczne służą różnorakie porównania, nieraz spotykane w innych szczegółowych artykułach popularyzatorskich z zakresu fizyki i astronomii więc nie będę ich tu ponownie przytaczał.

Czytaj dalej

W głąb Sgr A* i innych czarnych dziur czyli astro-notki za listopad 2018.

Czarna dziura z dyskiem akrecyjnym i jetami - wizja artystyczna. Źródło - Sky and Telescope.

Czarna dziura z dyskiem akrecyjnym i jetami – wizja artystyczna. Źródło – Sky and Telescope.

Zapewne słyszałeś, Czytelniku, o radioźródle Sgr A*. Pierwsze trzy litery oznaczają gwiazdozbiór w jakim jest położony. Literka “A” sugeruje że jest to najjaśniejsze radioźródło w tym gwiazdozbiorze (Sagittariusa czyli Strzelca). Z jego odkryciem jest związana pewna historia.

Czytaj dalej

Astro-notki za sierpień 2018 czyli zachęta do obserwacji Perseidów

Mapa okolic radiantu roju Perseidów. Źródło - polska Wikipedia.

Mapa okolic radiantu roju Perseidów. Źródło – polska Wikipedia.

Drodzy Państwo,

Po spektakularnym i świetnie z Krakowa widocznym całkowitym zaćmieniu Księżyca, pora na niewiele mniej popularne w naszej kulturze zjawisko – przejście Ziemi przez rój meteoroidów związanych z kometą Swift-Tuttle o radiancie umiejscowionym w gwiazdozbiorze Perseusza.

Czytaj dalej

Astro-notki na wakacje 2018 czyli o kolejnym triumfie astronomii wielozakresowej

Zdjęcie jednej z najsłynniejszych AGN (Active Galactic Nuclei) - Centeurusa A. Charakteryzuje się silną anizotropią promieniowania.

Zdjęcie jednej z najsłynniejszych AGN (Active Galactic Nuclei) – Centeurusa A. Charakteryzuje się silną anizotropią promieniowania.

Drogi Czytelniku – ostatnie postępy astronomii obserwacyjnej przyprawiają o lekki zawrót głowy: fale grawitacyjne, kilonowa, wreszcie odkrycie dokonane ponad 8 miesięcy temu (we wrześniu 2017 roku) ale ogłoszone prasie fachowej dopiero teraz.

Czytaj dalej